Handleiðslu og endurmenntunar viðmið fyrir klíníska atferlisfræðinga
Gildir frá og með 1.janúar 2025
Eftirfarandi (liðir 1.1 – 1.5.6) er lýsing á viðmiðum SATÍS um: starfsnám undir handleiðslu, skipulag handleiðslu, og endurmenntun fyrir klíníska atferlisfræðinga
1.1 Starfsnám undir handleiðslu
Starfsnám undir handleiðslu felur í sér fjölbreytta reynslu og er skipt uppí þrjá flokka: A, B, og C
Flokkur A
Þar sem nemandinn er að beita aðferðum atferlisgreiningar, milliliðalaust, með þjónustunotanda. Þetta getur falið í sér kennslu á færni, íhlutun, eða hverskonar mat þar sem nemandinn er sjálf/ur með þjónustunotandanum og beitir þessum aðferðum. Þetta getur falið í sér einstaklinga eða hópa.
Dæmi: Nemandi framkvæmir dálætismat (preference assessment) með þjónustunotenda
Dæmi: Nemandi situr með þjónustunotanda og er að vinna út frá náttúrulegri kennslu
Dæmi: Nemandi er í kennslustofunni og fylgir eftir einstaklingsáætlun með þjónustunotanda
Nemandi getur líka skráð sem hluta af Flokki A þann tíma sem hann er að kynnast ákveðnum skjólstæðingahóp. Sá tími má hinsvegar ekki vera meirihluti Flokks A.
Dæmi: Nemandi er á vakt á deild fyrir aldraða og spjallar við þjónustunotendur og starfsfólk
Nemendur þurfa að safna amk. 180klst í flokki A á námstímanum.
Flokkur B
Felur í sér að nemandinn er að:
a) Beita aðferðum atferlisgreiningar við að þjálfa starfsfólk, nema og/eða umönnunaraðila
b) beita aðferðum atferlisgreiningar við að framkvæma mat eða greiningu á hegðun
c) beita aðferðum atferlisgreiningar við að framkvæma áhorf og skráningu (t.d. að fylgjast með hegðun hjá þjónustunotanda eða starfsfólks)
e) Taka þátt á fundum
1. Þar sem þjónustunotendur eru viðstaddir
2. Þar sem nemandi er að fá upplýsingar frá aðstandendum (t.d. virknimatsviðtal)
3. Þar sem nemandi sinnir fræðslu (beint tengdri atferlisgreiningu)
4. Þar sem nemandi er virkur þátttakandi í að sýna gögn eða annað sem tengist þeirra vinnu með þjónustunotendum
Flokkur C
Felur í sér allan undirbúning fyrir vinnu með þjónustunotanda t.d.
1. Setja upp skráningarblöð
2. Skilgreina hegðun
3. Setja upp gögn (línurit)
4. Skrifa einstaklingsáætlun
5. Skrifa upp mat/íhlutun
6. Setja upp gögn í myndrit
7. Æfingar á færni sem nýtast með þjónusutnotendum (t.d. hlutverkaleikur þegar nemandi er að æfa sig í að framkvæma virknigreiningu).
8. Lestur greina (sem tengjast handleiðlunni/handleiðslustað).
1.2 Skipulag Handleiðslu
1.2.1 Handleiðsla fyrstu 500 klst
Handleiðsla fer fram í hverjum mánuði sem nemandi er á vettvangi.
1. Handleiðsla fer fram a.m.k. þrisvar í mánuði, þar af
a. Amk. eitt áhorf með endurgjöf í mánuði
b. Amk. einn einstaklings fundur í mánuði (amk. 30 mín)
Allir fundir og áhorf þurfa að tengjast þjónustunotanda sem að nemandinn er með á vettvangi og markmið handleiðslunnar er að þjálfa nemendur í að nýta aðferðir atferlisgreiningar á vettvangi.
Fundir gætu falið í sér að:
a) Fara yfir gögn
c) ræða greinar sem tengjast málum
d) kenna nemanda ákveðnar aðferðir (t.d. role play ofl).
e) ræða hvernig hugtökin tengjast því sem þau eru að gera
Áhorf með endurgjöf getur falið í sér:
a) fylgjast með nemanda á vettvangi (beint, rafrænt, eða upptaka) beita ákveðnum aðferðum (t.d. DTT, DI, Dálætismat)
b) að fylgjast með nemanda stýra fundi/veita fræðslu/veita endurgjöf eða eiga samskipti við kennara/foreldra/aðra og það sem varðar þá klínísku vinnu sem þau sinna.
Handleiðarar þurfa að veita endurgjöf eftir áhorf.
1.2.2 Handleiðsla 500-1500 klst
Handleiðsla eftir 500 klst má fela í sér amk. einn fund á mánuði og gerð ferilmöppu. Öll vinna, í hverjum mánuði, fellur undir starfsreynslu svo lengi sem einn handleiðslufundur á sér stað mánaðarlega.
**Athugið að háskólarnir geta verið með kröfu um meiri handleiðslu (fleiri fundir, áhorf ogsfrv) á meðan á námstíma stendur jafnframt þó að nemendur séu búnir að safna meiri en 500 klst
1.3 Klínískur atferlisfræðingur
Þau sem eru með meistarapróf (MSc/MS) í Hagnýtri atferlisgreiningu (sem mætir menntunarviðmiðum skv. Lögum SATÍS) og hafa lokið a.m.k 500 klukkustunda starfsnámi, sem mætir viðmiðum um starfsnám undir handleiðslu (sjá liði 1.1 og 1.2) á meðan á námi stendur, geta kallað sig klíníska atferlisfræðingafræðinga.
**Þau sem ljúka námi í atferlisgreiningu og handleiðslu erlendis þurfa að skila inn staðfestingu um að hafa lokið handleiðslu sem er sambærileg viðmiðum hérlendis. Ef að engin handleiðsla hefur átt sér stað á námstímanum þá þurfa þau að klára þessa 500 klst í handleiðslu innan 5.ára frá námslokum.
1.3.1 Viðmið fyrir þau sem útskrifast sem klínískur atferlisfræðingur með undir 1500 klst í handleiðslu (skv.viðmiðum um handleiðslu)
a) Fara eftir reglum um endurmenntun (sjá lið 1.5)
b) Safna upp í 1500 klst. starfsreynslu undir handleiðslu og skila inn ferilmöppu (sjá lið 1.4) ekki seinna en ári eftir að viðkomandi hefur fengið leyfi til að skrá sig sem klínískur atferlisfræðingurfræðingur. Ferilmöppu er skilað til námsmatsnefndar SATÍS sem metur hvort umsækjandi uppfylli skilyrði þess að geta starfað sem klínískur atferlisfræðingur án þess að starfa undir handleiðslu. Ef námsmatsnefnd metur að umsækjandi uppfylli ekki skilyrði þess að starfa sem klínískur atferlisfræðingur, skal nefndin skýra hvað vantar uppá og gefa umsækjanda tímaramma til að skila inn aftur (sjá lýsingu á ferilmöppu í lið 1.4).
Ef aðstæður koma upp sem koma í veg fyrir að nemandi geti lokið handleiðslutímum innan tímamarka, t.d. vegna veikinda eða meðgöngu, þá geta þeir sótt um frest með því að fylla út eyðublað á vefsíðu SATÍS.
1.3.2. Viðmið fyrir þau sem útskrifast sem klíniskur atferlisfræðingur með 1500klst eða meira í handleiðslu (skv. Viðmiðum um handleiðslu).
a) Fara eftir reglum um endurmenntun (sjá lið 1.5)
b) Skila inn ferilmöppu til námsmatsnefndar SATÍS sem metur hvort umsækjandi uppfylli skilyrði þess að geta starfað sem klínískur atferlisfræðingur án þess að starfa undir handleiðslu. Ef námsmatsnefnd metur að umsækjandi uppfylli ekki skilyrði þess að starfa sem klínískur atferlisfræðingur, skal nefndin skýra hvað vantar uppá og gefa umsækjanda tímaramma til að skila inn aftur (sjá lýsingu á ferilmöppu í lið 1.4).
**Athugið, nemendur geta byrjað að safna í ferilmöppuna þegar þeir hafa lokið 500 handleiðslutímum, þó að þeir ljúki þessum tímum fyrir útskrift. Ef sú staða kemur upp að nemandi ljúki öllum 1500 handleiðslutímum fyrir lok meistara námsins, skal nemandi skila inn ferilmöppu sinni við útskrift úr náminu.
1.4 Ferilmappa
Ferilmappa er skrifleg greinagerð sem þarf að innihalda lýsingu á vinnu með 3-6 einstaklinga eða hópa, þar sem gerð er grein fyrir:
· mati á hegðun
· breytingu á hegðun
· inngripi
· helstu hugtökum og lögmálum sem byggt var á og tengsl þess við matið
· hvernig hegðunin var mæld (rök færð fyrir því hvers vegna slík mæling er valin og jafnvel dæmi um skráningarblað)
· mæling á hegðun sett upp í línurit
· gögn túlkuð
· gerð er grein fyrir annmörkum túlkunar á gögnum, (mismunandi rannsóknarsnið)
· siðferðilega spurningar (ethics) tengt vinnu með þeim einstaklingum sem fjallað er um.
· handleiðari/handleiðarar skrifa undir portfolio (ef fleiri en einn handleiðari þá skrifar hver handleiðari undir lýsingu á því máli sem handleiðari tók þátt í)
1.5 Endurmenntunarviðmið
1.5.1 Annað hvert ár þarf klínískur atferlisfræðingur að skila inn staðfestingu á að hafa lokið 32 endurmenntunareiningum. Þessum einingum skal safnað innan þeirra tveggja ára frá því síðast fór mat fram á endurmenntun viðkomandi umsækjanda. Ekki má geyma einingar frá fyrri árum.
1.5.2 Atferlisfræðingar senda inn yfirlit yfir endurmenntun sína. SATÍS hefur leyfi til að kalla eftir frumritum og ítarlegri upplýsingum um endurmenntun. Ef atferlisfræðingur hefur ekki skilað inn yfirliti yfir endurmenntun 30 dögum frá tilsettum tíma er viðkomandi send áminning og endurmenntunarstaða merkt ófullnægjandi. Ef 6 mánuðir líða frá tilsettum tíma og SATÍS hefur ekki borist viðunandi skýring, er viðkomandi tekinn útaf lista SATÍS yfir klíníska atferlisfræðinga.
1.5.3 Ef atferlisfræðingur hefur fallið af lista SATÍS, getur hann sótt um að komast á listann aftur. Viðkomandi fær 6 (?) mánuði til að skila inn portfolio til að sýna fram á færni til að starfa sem klínískur atferlisfræðingur. Námsmatsnefnd fer yfir portfolio með sömu viðmiðum og um nýjan umsækjanda væri að ræða.
1.5.4 Endurmenntunareiningar geta fengist með fræðslu um alla þætti atferlisgreiningar: grunn- og hagnýtar rannsóknir, hagnýta vinnu, aðferðafræði, hugmyndafræði, handleiðslu og fleira. Endurmenntun sem tengist starfsumhverfi og skjólstæðingum atferlisfræðinga en falla utan atferlisgreiningar má vera að hámarki 20% einingana sem skilað er.
1.5.5 Til þess að hægt sé að telja einingar þurfa þær að vera samþykktar af SATÍS. SATÍS mun samþykkja allar einingar sem hafa verið vottaðar af BACB eða önnur atferlisgreiningarfélög, t.d. EABA eða af klíniskum atferlisfræðingum sem hafa boðið upp á endurmenntunarviðburði, t.d. vinnusmiðjur eða fyrirlestra. Einnig verður hægt að fá metnar einingar fyrir endurmenntun sem varðar Ísland, t.d. ef um er að ræða fræðslu um sér íslensk lög sem hafa áhrif á störf atferlisfræðinga . Staðfesting á þátttöku í slíku skal vera vottorð frá viðburðarhaldara. SATÍS áskilur sér rétt til þess að neita að samþykkja vottorð fyrir slíkan viðburð ef innihaldið samræmist ekki atferlisgreiningu (t.d. staðfestingu á þátttöku á fyrirlestri um aðferðir sem ekki teljast gagnreyndar).
1.5.6 Umsókn um skráningu og mat á endurmenntun skal senda á SATÍS og greiða tilskilin gjöld fyrir matið á tveggja ára fresti.
Tafla 1. Yfirlit yfir hvað og hversu mikið má telja til endurmenntunareininga.
Þessi útgáfa handleiðsluviðmiða er frá maí 2025
