Þann 14 desember 2018 varð sá merki áfangi að Kristín Guðmundsdóttir varði doktorsverkefni sitt sem bar heitið; Snemmtæk íhlutun dreifbýlisbarna með fjarþjónustu sérfræðinga: Mat á áhrifum foreldraþjálfunar á færni barns og fjölskyldu (Rural  Behavioral Consultation: An Analysis of the Effects of Caregiver Training via Telehealth on Child and Family Progress), en þetta er fyrsta doktorsvörn á sviði atferlisgreiningar á Íslandi!

Umsjónarkennari og leiðbeinandi Kristínar var dr. Zuilma Gabríela Sigurðardóttir, prófessor við Sálfræðideild, og Shahla Alai-Rosales, dósent við Department of Behavior Analysis, University of North Texas. Auk þeirra sátu í doktorsnefnd Lise Roll-Pettersson, prófessor  við Háskólann í Stokkhólmi, og Aksel Tjora, prófessor við NTNU-háskóla, Þrándheimi.

Ágrip af rannsókn

Meginmarkmið þessarar rannsóknar  var  að  meta  með  tilraunasniði  áhrif  þess að  kenna foreldrum dreifbýlisbarna  með  einhverfu, í gegnum fjarfund, gagnreyndar aðferðir atferlisgreiningar til að auka tjáskipta- og félagsfærni barna þeirra í dagsins önn. Að  auki var tilgangur rannsóknarinnar  að  afla ítarlegra upplýsinga frá foreldrunum um gagnsemi þjálfunaraðferðanna og fjarráðgjafarinnar.

Þátttakendur í rannsókninni voru fimm fjölskyldur, þ.e. foreldrar og ung börn þeirra með einhverfu, auk sérkennara eins barnsins. Tilraun  með  einliðasniði  (e.  single-subject  experimental design) var  gerð  til  þess  að  meta  áhrif  fjarþjálfunarinnar  á færni og hegðun þátttakenda.  Íhlutunin   í rannsókninni   fólst   í   íslenskri   útgáfu   af foreldraþjálfun sem nefnist Byrjum sólarmegin (e.  Sunny Starts) og var þróuð við  University  of  North  Texas.  Auk  tilraunasniðsins  var  félagslegt  réttmæti tilraunanna  kannað  með  eigindlegum  viðtölum  við  foreldrana  um  gagnsemi íhlutunarinnar og niðurstöður.

Niðurstöður  rannsóknarinnar sýndu  að  með  þjálfun umönnunaraðilanna  í  gegnum  fjarfund  jókst  kennslufærni  þeirra  sem aftur hafði jákvæð áhrif á tjáskipta- og félagsfærni barnanna. Niðurstöðurnar bæta við og staðfesta niðurstöður fyrri rannsókna á þessu sviði. Þá lýstu umönnunaraðilarnir breytingum í fari barna sinna sem voru í samræmi við niðurstöður tilraunanna auk þess sem þeir ræddu kosti og galla fjarráðgjafar og kennslu.

Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa til kynna að foreldraþjálfun í gegnum fjarfund sé vænlegur valkostur fyrir fjölskyldur sem hafa takmarkaðan aðgang  að  gagnreyndri  snemmtækri  íhlutun  í  heimabyggð  og  nauðsynlegri sérfræðiþekkingu á því sviði. Hins vegar er frekari rannsókna þörf.

Um höfund:

Kristín Guðmundsdóttir er fædd árið 1970 í Reykjavík. Hún lauk stúdentsprófi  frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 1990, BA-prófi í sálfræði frá Háskóla Íslands árið 1996 og  MS-prófi í atferlisgreiningu frá University of North Texas árið 2002. Kristín hlaut sérfræðivottun í atferlisgreiningu (BCBA) árið 2003. Að loknu námi starfaði Kristín við atferlismeðferð einhverfra barna í Texas og hefur sinnt kennslu og ráðgjöf við börn með sérþarfir í íslensku skólakerfi, m.a. við Skólaskrifstofu Austurlands. Kristín er lektor í sálfræði við félagsvísinda- og lagadeild Háskólans á Akureyri og hefur starfað þar síðan 2006.

Við óskum Kristínu innilega til hamingju með þennan merka áfanga og vonumst til að hún geti frætt okkur betur um þessa áhugaverðu rannsókn á kaffihúsafundi eða ráðstefnu Satís í nánari framtíð.

3.10.2018

Vegna fyrirlesturs Dr. Dean Adams fyrir deild menntunar og margbreytileika á Menntavísindasviði og rannsóknarseturs í fötlunarfræðum á Félagsvísindasviði við Háskóla Íslands.

Fólk sem hefur menntað sig í atferlisgreiningu og starfar við það fag á Íslandi (atferlisfræðingar) mæla alltaf gegn og eru á móti notkun hverskonar aðferða sem valda sársauka, óþægindum eða eru á einhvern hátt skaðlegar.

Því miður er það svo að í flestum fögum getur átt sér stað misnotkun á aðferðum, samanber stofnun eins og Judge Rotenberg Center (JRC). Atferlisfræðingar á Íslandi mæla gegn þeirri vinnu sem fer fram á JRC og taka undir gagnrýni á því starfi sem þar fer fram. Þá teljum við mikilvægt að geta þess að vinnan sem fer fram á JRC er á engan hátt lýsandi fyrir störf atferlisfræðinga á Íslandi eða á öðrum Norðurlöndum.

Þau sem vinna við atferlisgreiningu hafa hag skjólstæðinga í hávegum og er það siðferðisleg skylda þeirra að vernda skjólstæðinga frá mögulegum skaða sem kemur vegna lélegrar þekkingar og/eða misnotkunar á aðferðum atferlisgreiningar (sbr. Yfirlýsing frá Association for Behavior Analysis, 1989). Atferlisfræðingar fylgja ströngum siðareglum, hvort sem það eru siðareglur félagsins sem vottar að fólk hafi næga þekkingu og þjálfun í atferlisgreiningu (https://www.bacb.com/ethics/ethics-code/) eða innan þess fags sem þeir vinna, t.d. í sálfræði eða menntunarfræði svo dæmi sé tekið.

Markmið atferlisfræðinga er alltaf að:

1. nota aðferðir sem eru hvað minnst hamlandi (least intrusive) fyrir skjólstæðinginn og líklegar til þess að bæta lífsgæði hans.
2. kenna færni sem er mikilvæg fyrir skjólstæðinginn (til dæmis að auka sjálfstæði einstaklings og sjálfræði, kenna tjáningu, veita einstaklingi val, kenna neitun).
3. bæta umhverfið þannig að það sé líklegt til að leiða af sér umbun en ekki refsingu.
4. öll þjónusta sé einstaklingsmiðuð.
5. nýta sannreyndar aðferðir byggðar á ritrýndum rannsóknum þegar setja á upp hverskonar íhlutun/meðferð. Þetta þýðir að hver skjólstæðingur á rétt á íhlutun sem    sýnt hefur verið fram á að beri tilætlaðan árangur og sé hlíft við inngripum sem ekki         bera árangur.
6. nota aðferðir sem byggjast á styrkingu hegðunar framar öðrum aðferðum.

Við hvetjum ykkur öll til að kynna ykkur það starf sem atferlisfræðingar vinna á Íslandi, hvort sem það er að spyrja þau sem hafa menntun og starfa við atferlisgreiningu eða á heimasíðu félagsins www.atferli.is.

Fyrir hönd stjórnar SATÍS

Þessi yfirlýsing var samþykkt af stjórn SATÍS 3. október, 2018.

Í stjórn SATÍS sitja:

Berglind Sveinbjörnsdóttir, PhD, BCBA, formaður

Steinunn Hafsteinsdóttir, MSc, BCBA, gjaldkeri

Katrín Sveina Björnsdóttir, MSc, ritari

Ása Rún Ingimarsdóttir, MSc, BCBA, meðstjórnandi

Hólmfríður Ósk Arnalds, MSc, BCBA, meðstjórnandi